ترابط عقل و ایمان از دیدگاه غزالی و ملاصدرا

عقل، شأنی از شئون آدمی است که از طریق آن، هم کسب معرفت و هم عمل می‌کند. ایمان، تصدیقی قلبی به خداوند عالم است که علاوه بر آنکه چشم‌انداز جدیدی از عالم و آدم فراهم می‌آورد، انسان را به اطمینان و آرامشی درونی سوق می‌دهد. اما دو سؤال پیش می‌آید، اینکه دو عنصر عقل و ایمان چه رابطه‌ای با هم دارند؟ و آیا اعتماد به یکی از این دو ما را از دستیابی به دیگری بی‌نیاز می‌کند؟ نوشتار حاضر، به بررسی این مسئله از دیدگاه دو متفکر بزرگ اسلامی پرداخته که در اندیشۀ یکی از آنها صبغۀ ایمان‌گرایی و در دیگری عقل‌گرایی بارزتر است. غزالی ایمان را ارزشمندتر از عقل می‌داند؛ وی گرچه عقل نظری را پذیرفته، آن را در درک و فهم دین ناتوان دانسته است. به‌همین دلیل، حتی ایمان مردم عوام را به عقل فلسفی ترجیح می‌دهد. اما ملاصدرا، گرچه به محدودیت‌های عقل اشاره می‌کند، به مباحث عقلانی در حوزۀ دین بسیار ارزش می‌دهد و ایمان را نیز نه تنها مغایر با عقل ندانسته، بلکه آن را نوعی علم و تصدیق معرفی کرده است. در این مقاله پس از بیان تفصیلی دیدگاه‌های این دو اندیشمند دربارۀ عقل و ایمان، ضمن ارزیابی، نقد و بررسی آنها، به مقایسۀ تطبیقی این دو دیدگاه می‌پردازیم.